Khổ Thánh Đế cần phải liễu tri ---- Khổ Tập Thánh Đế cần phải đoạn tận ---- Khổ Diệt Thánh Đế cần phải chứng ngộ ---- Khổ Diệt Đạo Thánh Đế cần phải tu tập.
KHỔ THÁNH ĐẾ CẦN PHẢI LIỄU TRI
Khổ Thánh Đế đã được liễu tri (biết rốt ráo) hay chưa?
Tại sao Khổ Thánh Đế cần phải biết rốt ráo?
Sanh là khổ; già là khổ; bệnh là khổ; chết là khổ; sầu, bi, khổ, ưu, não là khổ; ái biệt ly là khổ; ghét nhau mà phải gặp nhau là khổ; muốn không được là khổ.
+ Tóm lại 5 thủ uẩn là khổ.
+ Khổ là duyên thọ trong 3 thọ. (Thọ lạc, thọ khổ, thọ không khổ không lạc)
+ Có 6 giác quan, mỗi giác quan có thể sinh ra 3 thọ lạc, khổ, hoặc không khổ không lạc.
Tổng cộng có 18 cảm thọ từ 6 giác quan.
Người tu có thêm cảm thọ liên hệ đến xuất gia, tổng là 36 cảm thọ lạc, khổ, không khổ không lạc.
Có cảm thọ thuộc quá khứ, hiện tại, tương lai.
Tổng cộng có tất cả 108 cảm thọ lạc, khổ, không khổ không lạc. - Trung bộ 137
KHỔ TẬP THÁNH ĐẾ CẦN PHẢI ĐOẠN TẬN
Khổ Tập Thánh Đế đã được đoạn tận chưa?Chính là ái này đưa đến tái sanh, câu hữu với hỷ tham, tìm cầu hỷ lạc chỗ này chỗ khác. Tức là dục ái, hữu ái, phi hữu ái. - Kinh Chuyển Pháp Luân
Vô minh duyên hành, hành duyên thức, thức duyên sắc, danh sắc duyên sáu xứ, sáu xứ duyên xúc, xúc duyên thọ, thọ duyên ái, ái duyên thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sanh, sanh duyên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu não. Như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khổ uẩn này.
Này các Tỳ-kheo, đây gọi là Thánh đế về Khổ tập. - Sở y xứ
Này các Tỷ-kheo, thế nào là vô minh? Này các Tỷ-kheo, không rõ biết Khổ, không rõ biết Khổ tập, không rõ biết Khổ diệt, không rõ biết Con đường đưa đến Khổ diệt. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là vô minh. Phân Biệt -- (Tạp 12.16, Ðại 2,85a) (S.ii,2)
KHỔ DIỆT THÁNH ĐẾ CẦN PHẢI CHỨNG NGỘ
Khổ Diệt Thánh Đế đã được chứng ngộ chưa?Chính là ly tham, đoạn diệt, không có dư tàn khát ái ấy, sự quăng bỏ, từ bỏ, giải thoát, không có chấp trước. - Kinh Chuyển Pháp Luân
Do vô minh diệt không có tàn dư, nên các hành diệt. Do hành diệt, nên thức diệt. Do thức diệt nên danh sắc diệt. Do danh sắc diệt nên sáu xứ diệt. Do sáu xứ diệt nên xúc diệt. Do xúc diệt nên thọ diệt. Do thọ diệt nên ái diệt. Do ái diệt nên thủ diệt. Do thủ diệt nên hữu diệt. Do hữu diệt nên sanh diệt. Do sanh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu não đều diệt. Như vậy là sự đoạn diệt toàn bộ của khổ uẩn này. Này các Tỳ-kheo, Ðây gọi là Thánh đế về Khổ diệt. - Sở y xứ
Do cái này có mặt cái kia hiện hữu, do cái này sanh cái kia sanh.
Do cái này không có mặt cái kia không hiện hữu, do cái này diệt cái kia diệt.
KHỔ DIỆT ĐẠO THÁNH ĐẾ CẦN PHẢI TU TẬP
Khổ Diệt Đạo Thánh Đế đã được tu tập chưa?Chính là con đường Thánh đạo Tám ngành, tức là: chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
I. Này chư Hiền, thế nào là chánh tri kiến?
1. Này chư Hiền, tri kiến về Khổ. 2. tri kiến về Khổ tập. 3. tri kiến về Khổ diệt. 4. tri kiến về Khổ diệt đạo. Này chư Hiền, như vậy gọi là chánh tri kiến.
II. Này chư Hiền, thế nào là chánh tư duy?
1. Tư duy về ly dục, 2. tư duy về vô sân, 3. tư duy về bất hại. Này chư Hiền, như vậy gọi là chánh tư duy.
III. Này chư Hiền, thế nào là chánh ngữ?
1. Tự chế không nói láo. 2. tự chế không nói hai lưỡi. 3. tự chế không ác khẩu. 4. tự chế không nói lời phù phiếm. Này chư Hiền, như vậy gọi là chánh ngữ.